HSP 'stop-en-check'

HSP EN 'STOP EN CHECK'

Kenmerk ‘stop en check’ door dr. Elaine Aron

Deze blog beschrijft het gedragskenmerk ‘stop en check’ dat door dr. Elaine Aron wordt benoemd en tot veel misverstanden kan leiden. HSP is de afkorting van Highly Senstive Person (of Hoog Sensitief Persoon). Termen hooggevoelig of hoogsenstitief worden ook vaker gebruikt.

Dr. Elaine Aron is Amerikaanse psychologe en wetenschappelijk onderzoeker binnen de klinische psychologie, hoogleraar, psychotherapeut en niet te vergeten: zelf HSP’er.
Zij heeft vanaf 1992, jarenlang onderzoek gedaan naar de kenmerken HSP en SPS.
SPS (Sensory Processing Sensitivity) is de wetenschappelijke term voor HSP.

Kenmerk HSP: stop en check

‘Stop en check’ tegenover ‘er op af’

Iedereen die wel eens bij een kleuterschool of speeltuin is geweest herkent wel het verschil: Het ene kind dat meteen op de speeltoestellen of de groep afrent en het andere kind dat veilig tegen zijn ouder aan staat geleund en eerst ‘moet wennen’. Sommige kinderen lijken letterlijk aan de benen van de ouder geplakt of op de drempel van een klaslokaal vast te staan. Dr. Elaine Aron noemt dat het ‘stop en check’ systeem of het ‘er op af’ systeem. In haar boek ‘Het Hoog Sensitieve Kind’[1] legt dr Elaine Aron dit aan de hand van een voorbeeld met herten uit. Een niet-HSP-hert rent na een korte check (‘stop-en-check-systeem’) de wei in om van gras te eten (‘eropaf-systeem’). Een HSP-hert is voorzichtiger, kijkt eerst meer rond, bekijkt meer kleurschakeringen, beluistert geluiden en ruikt geuren, voordat het zich veilig genoeg voelt. Wellicht maakt dat laatste hert ook meer onderscheid tussen mals voedzaam gras en minder voedzaam gras. Het ‘stop-en-check-systeem’ is van een HSP grondiger dan van een niet-HSP. Dit voorbeeld gebruikt Aron om duidelijk te maken dat een hoog sensitief kind (zij noemt dat HSK) voorzichtiger zal zijn en meer tijd nodig heeft om aan een nieuwe situatie te wennen en zich veilig te voelen. Ze maakt ook duidelijk in haar boek dat je als opvoeder goed moet waarnemen waar de balans is van deze twee systemen. Het is goed om het ‘stop-en-check-systeem’ te accepteren, waarderen en respecteren, het is ook goed om een kind te stimuleren zijn ‘eropaf-systeem’ in te zetten. Waar nodig zorg je als opvoeder dat een kind zich veilig genoeg voelt (in voorbereiding, oefenen, uitleg) om zijn ‘eropaf-systeem’ in te zetten en positieve ervaringen op te doen. [1] E. Aron – Het Hoog Sensitieve Kind; Help je kinderen op te groeien in een wereld die hen overweldigt – A’dam, Archipel 2004, (‘The Highly sensitive child. helping our children thrive when the world overwhelms them.’ – New York: Broadway books 2002)

Hoe ga je om met ‘stop en check’

Zoals aangegeven: het is belangrijk om het ‘stop en check’-systeem te accepteren, waarderen en respecteren. Dat lukt het best door het eerst te observeren; bekijk het gedrag van je kind (of van jezelf) als waarnemer. Door open waar te nemen leer je het ‘stop en check’ systeem van je kind beter kennen.

Als je het ‘stop en check’ systeem van je kind (of van jezelf) beter leert kennen, weet je waar je mag stimuleren en waar je juist niet moet stimuleren. Het is belangrijk dat een kind positieve ervaringen opdoet met het ‘er op af’-systeem. Dat lukt niet als het overprikkeld is. Stimuleren kan dus alleen als er nog ruimte is voor prikkeling. Wanneer daarna overprikkeld raakt is dat niet erg, dan is het tijd voor rust. Ook dat is een ervaring waar het kind sterker van wordt.

Bij veranderingen (groot en klein) schakelt het ‘stop en check’-systeem in. Als je ziet dat je kind een grondig de omgeving eerst bekijkt, geef het dan de tijd. Laat het waarnemen (alle zintuigen!) wat er waar te nemen valt. In de meeste gevallen gaat het systeem vanzelf over op ‘er op af’. Wanneer dat niet zo forceer niet, maar probeer het een andere keer. Het zou zomaar kunnen dat je HSP-kind al overprikkelt is.

Hoe stimuleer je ‘er op af’ ?

Het is ook belangrijk het ‘er op af’-systeem te stimuleren. (Naast dat het belangrijk blijft om het ‘stop en check’-systeem te accepteren, waarderen en respecteren.) Hoe stimuleer je dat? Door te oefenen. Te oefenen met veranderingen.

Zoals gezegd: bij veranderingen (groot en klein) schakelt het ‘stop en check’-systeem in. Dat is niet altijd wenselijk. Je wilt ook meedoen; er op af gaan. Hoe leer je nu dat ‘er op af’ systeem in te zetten? Door te oefenen met veranderingen én door de veranderingen stapje voor stapje te doen.

Een kind dat naar de kleuterschool gaat, zal daar toch echt alleen achter blijven. Je kunt er als ouder niet bij blijven. Door als eens naar het gebouw te gaan, de speelplaats te bekijken of op internet te kijken. Door al eens met een paar klasgenootjes te spelen. De peuterspeelzaal is een mooie oefening.

Ga je naar een speeltuin, ga dan niet meteen op de drukste dag. Ga eerst een plek opzoeken waar je samen zit. Drink wat, zoek samen het toilet op, zodat het kind dit weet te vinden. En bekijk dan of het kind al zin heeft in ‘er op af’. Je kunt ook samen veel plezier beleven van een schommel of glijbaan.

Bij voorgezet onderwijs of HBO studie bezoek je samen het gebouw, de informatiebijeenkomsten, kijk je op de website, enz.

Na het ‘er op af’ gaan moet het lichaam, het brein weer tot rust komen. Alle ervaringen worden verwerkt. Het is dus belangrijk om na de prikkeling rust in te bouwen. Of in ieder geval de mógelijkheid tot rust. Na de prikkeling nog ‘gauw even langs de supermarkt’ is niet handig.

Misvatting ‘stop en check’

Soms worden mensen met een grondig ‘stop en check’-systeem aangemerkt als ‘verlegen’, ’teruggetrokken’ of ‘introvert’. Door negatieve ervaringen met ‘er op af’ kan het terugtrekken zo versterkt worden dat zelfs aan autisme wordt gedacht.

Introversie”[2] of verlegenheid kan vastgesteld worden, waarbij de hooggevoeligheid over het hoofd kan worden gezien. Aron geeft aan (in zowel haar boeken als artikelen, interviews) dat uit haar onderzoeken bleek dat ongeveer 70% van de HSP’ers introvert is, en de overige 30% extrovert.

Dr. Elaine Aron schrijft: “Carl Jung beschouwde introversie als een fundamenteel onderscheid tussen mensen.(…) Volgens Jung stonden de meeste mensen afwisselend introvert en extravert in het leven, en hoorde dat erbij als in- en uitademen. Maar enkelen zijn voortdurend meer naar buiten of meer naar binnen gericht. (…) ”[3]

Misvatting ‘er op af’

Elk mens heeft een bepaalde behoefte aan prikkels. Prikkels zorgen ervoor dat we in actie komen. In behoefte aan prikkels zijn verschillen. Iemand die meer behoefte heeft aan prikkels kun je de ‘prikkelzoeker’ noemen. Degene die minder behoefte heeft aan prikkels de ‘rustzoeker’.

Een prikkelzoeker heeft dus wel een actief ‘er op af’ systeem, maar kan wél gevoelig zijn voor alle prikkels en snel overprikkeld raken. Door het ‘er op af’ gaan lijkt de persoon geen HSP. Als je kind na korte tijd van ‘er op af’ wel overprikkeld gedrag vertoont, kan het wel HSP zijn. Emoties kunnen snel hoog oplopen, maar na even stoom afblazen, zijn ze dan weer weg.

Voor een prikkelzoeker di ook extravert is, is de (h)erkenning van HSP lastiger, en is ook de balans uitdagender. Ben je HSP en snel verveeld? Wellicht is het goed om meer informatie op te zoeken over HHS (High Sensation Seeker).[4]

[2] Introversie is gerichtheid op de binnenwereld, energie krijgen van op jezelf zijn, rustig en bedachtzaam zijn, extraversie is gerichtheid op de buitenwereld, energie krijgen van gezelschap, spraakzaam en open zijn. (bron: wikipedia)

[3] Website dr. E.Aron: https://hsperson.com/the-highly-sensitive-person-who-is-also-a-high-sensation-seeker/

[4] Website dr. E. Aron (engelstalig): https://hsperson.com/the-highly-sensitive-person-who-is-also-a-high-sensation-seeker/

“Veel HSP kinderen kunnen heel goed alleen spelen.

Misschien bekruipt je als ouder de angst dat hij een zonderling wordt en vervreemd raakt van sociaal contact.

Stimuleer sociaal contact alleen als het kind dit echt zelf wil.

Anders zal hij mogelijk opgroeien met het gevoel dat hij niet goed is zoals hij is. ”

– Chungmei Cheng –
(Citaat op sochicken.nl /hsp-kinderen)

Herken je het grondige ‘stop en check’ systeem?
Bij jezelf of je kind? Nog vragen? Bel of mail gerust!

06-13 39 80 83
info@praktijksjannie.nl
of stuur een contactbericht

Herken je jezelf (of je kind) in de beschrijving van een (zeer) grondig ‘stop en check’ systeem? Wellicht ben jij (of je kind) HSP of gevoeliger dan gemiddeld.
Met mijn ervaring in en over HSP kan ik jou leren jezelf beter te begrijpen. Omdat je meer prikkels en emoties verwerkt kun je sneller overprikkeld raken.

Met E.E.N. ® therapie kunnen we eventuele blokkades opsporen en oplossen.
Oude (en nieuwe) emoties kunnen verwerkt worden. Dan ben jij weer In Je Kracht, zodat jij weer een goede gezonde balans kunt behouden.

Liefs Sjannie