Kenmerken HSP
Dr. Elaine Aron heeft de kenmerken van HSP vastgelegd na jaren van wetenschappelijk onderzoek.
In deze blog deel ik met jullie de informatie die dr. Elaine Aron geeft in haar boeken en in interviews. De informatie over kenmerken komt grotendeels uit haar eigen onderzoeken. Zij heeft de term ‘Highly Sensitive Person” (HSP) geïntroduceerd in 1996.
Dr. Elaine Aron is Amerikaanse psychologe en wetenschappelijk onderzoeker binnen de klinische psychologie, hoogleraar, psychotherapeut en niet te vergeten: zelf HSP’er. Zij heeft vanaf 1992 onderzoek gedaan naar de kenmerken HSP en SPS.
SPS (Sensory Processing Sensitivity) is de wetenschappelijke term voor HSP.
Bij alle informatie is de bron benoemd. Dr. Elaine Aron benoemt in haar interviews regelmatig wetenschappelijke onderzoeken van collega’s, die zich ook met HSP / SPS bezighouden. Zelf heb ik ook gekeken naar andere bronnen dan Elaine Aron.
Kenmerken HSP: DOES
DOES
Dr. Elaine Aron stelde het acroniem “DOES” samen om de kenmerken van HSP samen te vatten[1]:
- Diepgaande verwerking;
diepere informatieverwerking in de hersenen.* - Overstimulatie;
eerder overprikkeld; het optimum van ‘aurousal’ ligt anders. - Emotionele reactie en Empathie;
met sterkere emoties en inlevingsvermogen reageren.* - Subtiele stimuli;
kleine verschillen in waarnemingen worden door een HSP eerder opgemerkt dan bij een niet HSP*
* Blijkt uit studies met fMRI
Door verdere technologische ontwikkeling is het mogelijk om op (f)MRI scans te zien wat er in hersenen gebeurt bij waarneming of verwerking. Elaine Aron heeft samen met haar partner veel onderzoek gedaan met deze technologie.
[1] Kijk voor haar uitleg (in Engels) naar dit filmpje op youtube.
Diepgaande verwerking.
Door de fMRI is zichtbaar dat bij eenzelfde plaatje of film bij een HSP veel meer hersengebieden actief worden dan bij een niet HSP.
Zo is er ook onderzoek in België gedaan door dr. Elke van Hoof:
“We hebben veel MRI scanning gedaan onder 2000 volwassenen, en die laat duidelijk zien dat als mensen een opdracht krijgen meerdere hersensgebieden worden ingezet ten opzichte van mensen die niet hoogsensitief zijn. Dat toont die diepgaande verwerking. Je ziet écht een duidelijk verschil. En daarmee kunnen wij concluderen dat mensen met HSP de wereld op een andere manier beleven dan mensen die de eigenschap niet hebben.’’ [2]
[2] Uit een interview met dr. Elke van Hoof, klinisch psycholoog wetenschapper. Meer lezen klik hier: https://hartalchemist.nl/de-hsper-is-de-kanarie-in-de-kolenmijn/
Overstimulatie
Een HSP kan in eenzelfde omgeving als een niet-HSP eerder overprikkeld raken. Dit komt doordat er meer wordt waargenomen en er meer prikkels over de zenuwbaan gaan en in de hersenen verwerkt worden. Het stress systeem kan hierdoor eerder ingeschakeld worden.
Een bepaalde spanning laat ons goed functioneren. We presteren beter als we een bepaalde mate van (positieve) stress ervaren, maar ook niet teveel. Dat laat de grafiek van de “Wet van Yerkes-Dodson” in de afbeelding hierboven zien. Zie wikipedia voor meer uitleg.
We voelen ons ook prettig als we uitgedaagd, geprikkeld worden. Denk ook aan bekende de ‘flow’ van Mihály Csíkszentmihályi. Te weinig prikkels of verveeld raken is bijzonder ongezond en geeft ons een zeer onprettig gevoel (denk aan straffen als opsluiting of isolatie). Daar kunnen we bore-out van raken. Met dezelfde ziekte kenmerken als burn-out.
Bij een HSP ligt de curve voor ‘optimaal stress-niveau’ dus anders dan bij een niet-HSP. In de grafiek zou dezelfde curve voor een HSP dus meer naar links in het plaatje liggen.
Aron: “Iedereen, HSP of niet, voelt zich het beste als hij of zij noch te verveeld noch te geprikkeld is. Ieder individu zal het best presteren als zijn zenuwstelsel gematigd alert en geprikkeld is. (Of het nu gaat om het voeren van een gesprek of het spelen van een wedstrijd.) Te weinig prikkeling maakt iemand duf en inefficiënt. Het andere uiterste is dat we overstuur en verward raken, gaan stuntelen als ons zenuwstelsel overbelast wordt. We kunnen niet meer helder nadenken, ons lichaam is ongecoördineerd; we hebben minder of geen grip. De beste prikkeling ligt ergens daartussen: een optimaal niveau van prikkeling.”[3]
[3] Uit het Boek, E. Aron – Hoog sensitieve Personen; hoe blijf je overeind als de wereld je overweldigt. – Utrecht, Bruna Uitgevers 2012 (Oorspronkelijke titel “The Highly Sensitive Person. How to thrive when the world overwhelms you.”(1996))
Emotionele reactie en Empathie
Een HSP heeft in eenzelfde situatie meer emotionele gevoelens dan een niet-HSP. Er worden in het brein meer gebieden actief die te maken hebben met emotionele verwerking. Een gebeurtenis ‘raakt’ een HSP dus meer, er zijn meer (soms tegenstrijdige) emoties voelbaar.
Ook wanneer het om emoties of gebeurtenissen van een ánder gaat, heeft een HSP meer medeleven, meer empathie dan een niet HSP. Het bewustzijn van zichzelf en van de ander ten opzichte van zichzelf is sterker ontwikkeld.
Dit blijkt uit onderzoek fMRI studie (Acevedo, Aron ea, 2014): “HSP scores were associated with stronger activation of brain regions involved in awareness, empathy, and self-other processing. These results provide evidence that awareness and responsiveness are fundamental features of SPS[4], and show how the brain may mediate these traits.” [5]
[4] SPS: Sensory Processing Sensitivity; term voor HSP die bij wetenschappelijk onderzoek wordt gebruikt.
[5] Bronnen: Pubmed: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4086365/ en https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25161824
Subtiele stimuli
Een kleinere prikkel, subtiel verschil wordt door een HSP eerder opgemerkt dan door een niet-HSP.
Ofwel: een HSP kan kleinere verschillen zien, ruiken, horen, proeven. Daarbij is het niet zo dat íedere HSP-er op alle waarnemingen sterk is. Een HSP heeft meestal één of enkele zintuigen die scherper/fijngevoeliger waarnemen. Aron noemt dit in haar boeken en haar presentaties. Ze verwijst daarbij naar collega onderzoekers die dit aantoonden.
“Onderzoeker Jadzia Jagielowicz legde in 2011 een soort zoek-de-verschillenplaatjes voor aan HSP’s in een hersenscanner. Het bleek dat hersengebieden die verantwoordelijk zijn voor complexe visuele verwerking bij HSP’s meer activiteit vertoonden dan bij niet-HSP’s. HSP’s waren bovendien inderdaad beter en sneller in het vinden van subtiele verschillen tussen twee afbeeldingen.”[6]
[6] Psychologie magazine: https://www.psychologiemagazine.nl/artikel/9-vragen-hoogsensitiviteit/
Andere blogs van Sjannie:
– HSP in een notendop
– HSP ‘stop-en-check’
– HSP kenmerken (in de praktijk van alle dag)
“Ik heb (tijdens mijn studie) heel wat uurtjes huilend op de wc doorgebracht, omdat ik dacht dat ik gek werd; mijn onderzoek heeft uitgewezen dat deze vorm van terugtrekken, meestal om te huilen, kenmerkend is voor HSP’s ”
– Elaine Aron –
(Citaat p 16 (Aron, 2012 (1996))
Herken je jezelf in de kenmerken HSP?
Of heb je vragen? Bel of mail gerust!
06-13 39 80 83
info@praktijksjannie.nl
of stuur een contactbericht
Herken je jezelf in deze wetenschappelijke beschrijving van HSP?
Met mijn ervaring in en over HSP kan ik jou leren jezelf beter te begrijpen. Omdat je meer prikkels en emoties verwerkt kun je sneller overprikkeld raken.
Met E.E.N. ® therapie kunnen we eventuele blokkades opsporen en oplossen.
Oude (en nieuwe) emoties kunnen verwerkt worden. Dan ben jij weer In Je Kracht, zodat jij weer een goede gezonde balans kunt behouden.
Liefs Sjannie
